१. हालको अवस्था
मूल्य वृद्धि: काठमाडौं लगायत प्रमुख शहरहरुमा जग्गा र घरको मूल्य तीव्र रूपमा बढेको छ। सीमित भूमि, बढी माग र पूर्वाधार विस्तारले मूल्य निरन्तर माथि धकेलिरहेको छ।
शहरी विस्तार: गाउँ–सहर स्थानान्तरण (rural to urban migration) बढ्दै गएको छ। यसले सहर वरिपरिको क्षेत्रलाई समेत नयाँ आवासीय क्षेत्रमा रूपान्तरण गरिरहेको छ।
डिजिटल प्रविधिको प्रयोग: अनलाइन प्लेटफर्म र वेबसाइटमार्फत सम्पत्ति खरिद–बिक्री गर्ने संस्कृतिमा बृद्धि भएको छ। अब ग्राहकले मोबाइल वा कम्प्युटरबाटै सम्पत्तिको विवरण हेर्न सक्छन्।
२. अवसरहरु
नयाँ बजारहरु: काठमाडौं उपत्यका बाहिरका शहरमा शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगारीका अवसर बढेसँगै त्यहाँको रियल इस्टेट बजार पनि विस्तार हुँदैछ।
सस्तो आवास (Affordable Housing): मध्यम आय भएका परिवारका लागि सस्तो र सुविधाजनक आवासको माग बढ्दो छ। यस क्षेत्रमा लगानी गर्ने सम्भावना प्रशस्त छ।
पूर्वाधार विकास: फास्ट-ट्र्याक, रेल, सडक विस्तार, उड्डयन क्षेत्रको सुधार आदि प्रोजेक्टहरुले नयाँ क्षेत्रहरुको मूल्य वृद्धि गरिरहेका छन्।
हरित निर्माण (Green Development): टिकाउ र ऊर्जा-दक्ष घरप्रति चासो बढ्दै गएकाले भविष्यमा यस्तो घरको माग धेरै हुनेछ।
३. चुनौतीहरु
भूमि उपलब्धता: काठमाडौं जस्ता क्षेत्रमा सीमित भूमि मात्र बाँकी छ, जसले गर्दा मूल्य अत्यधिक बढेको छ।
कानूनी जटिलता: जग्गाको स्वामित्व प्रमाणपत्र, लाल पुर्जा, कर तथा नक्सा मिलाउन लामो समय लाग्छ।
आर्थिक अस्थिरता: ब्याजदर, निर्माण सामग्रीको मूल्य वृद्धि, र समग्र अर्थतन्त्रमा उतार-चढावका कारण लगानीमा जोखिम हुन्छ।
सुविधा अभाव: बिजुली, पानी, यातायात र सरसफाइको समस्या भएको क्षेत्रमा मूल्य घट्ने सम्भावना हुन्छ।
४. भविष्यको सम्भावना
यदि दीर्घकालीन दृष्टिकोण राखेर लगानी गरिन्छ भने नेपालमा रियल इस्टेट अझै पनि आकर्षक क्षेत्र बन्न सक्छ। विशेषगरी:
सहर वरिपरिका नयाँ क्षेत्रहरुमा आवासीय तथा व्यावसायिक प्रोजेक्ट
मध्यम आय वर्गका लागि सस्तो आवास प्रोजेक्ट
टिकाउ, वातावरणमैत्री तथा ऊर्जा-दक्ष भवन
प्रविधि र डिजिटल प्रवृत्तिलाई अपनाएर नयाँ बजार रणनीति
यी सबै पक्षले देखाउँछन् कि नेपालमा रियल इस्टेट बजार अझै पनि दीर्घकालीन अवसर बोकेको छ, तर सोच-सम्झेर, कानूनी पक्ष स्पष्ट गरेर र दीर्घकालीन योजना बनाएर मात्र लगानी गर्नु बुद्धिमानी हुनेछ।
